ევროკავშირის ნახშირბადის ტარიფები დღეიდან ძალაში შედის და ფოტოელექტრული ინდუსტრია „მწვანე შესაძლებლობებს“ ქმნის.

გუშინ ევროკავშირმა გამოაცხადა, რომ ნახშირბადის სასაზღვრო რეგულირების მექანიზმის (CBAM, ნახშირბადის ტარიფი) კანონპროექტის ტექსტი ოფიციალურად გამოქვეყნდება ევროკავშირის ოფიციალურ ჟურნალში. CBAM ძალაში შევა ევროკავშირის ოფიციალურ ჟურნალში გამოქვეყნებიდან მეორე დღეს, ანუ 17 მაისს! ეს ნიშნავს, რომ სწორედ დღეს ევროკავშირის ნახშირბადის ტარიფმა გაიარა ყველა პროცედურა და ოფიციალურად შევიდა ძალაში!

რა არის ნახშირბადის გადასახადი? მოკლედ გეტყვით!

CBAM ევროკავშირის „55-ისთვის შესაფერისი“ ემისიების შემცირების გეგმის ერთ-ერთი ძირითადი ნაწილია. გეგმის მიზანია ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოების ნახშირბადის ემისიების 55%-ით შემცირება 1990 წლის დონესთან შედარებით 2030 წლისთვის. ამ მიზნის მისაღწევად, ევროკავშირმა მიიღო ზომების სერია, მათ შორის განახლებადი ენერგიის წილის გაფართოება, ევროკავშირის ნახშირბადის ბაზრის გაფართოება, საწვავზე მომუშავე სატრანსპორტო საშუალებების გაყიდვის შეჩერება და ნახშირბადის სასაზღვრო მედიაციის მექანიზმის შექმნა - სულ 12 ახალი კანონპროექტი.

თუ ამას მარტივად, პოპულარული ენით შევაჯამებთ, ეს ნიშნავს, რომ ევროკავშირი მესამე ქვეყნებიდან იმპორტირებულ მაღალი ნახშირბადის გამონაბოლქვით პროდუქტებზე იმპორტირებული პროდუქტების ნახშირბადის გამონაბოლქვის მიხედვით აწესებს გადასახადს.

ევროკავშირის მიერ ნახშირბადის ტარიფების დაწესების ყველაზე პირდაპირი მიზანი „ნახშირბადის გაჟონვის“ პრობლემის გადაჭრაა. ეს არის პრობლემა, რომლის წინაშეც დგას ევროკავშირის კლიმატის პოლიტიკის ძალისხმევა. ეს ნიშნავს, რომ უფრო მკაცრი გარემოსდაცვითი რეგულაციების გამო, ევროკავშირის კომპანიები გადავიდნენ რეგიონებში, სადაც წარმოების ხარჯები დაბალია, რაც გლობალური მასშტაბით ნახშირორჟანგის ემისიების შემცირებას არ იწვევს. ევროკავშირის ნახშირბადის სასაზღვრო გადასახადის მიზანია დაიცვას ევროკავშირში არსებული მწარმოებლები, რომლებიც ექვემდებარებიან ნახშირბადის ემისიების მკაცრ კონტროლს, გაზარდოს შედარებით სუსტი მწარმოებლების ტარიფები, როგორიცაა გარე ემისიების შემცირების მიზნები და კონტროლის ზომები, და ხელი შეუშალოს ევროკავშირში არსებული საწარმოების გადატანას იმ ქვეყნებში, სადაც ემისიების ხარჯები დაბალია, „ნახშირბადის გაჟონვის“ თავიდან ასაცილებლად.

ამავდროულად, CBAM მექანიზმთან თანამშრომლობის მიზნით, პარალელურად დაიწყება ევროკავშირის ნახშირბადის ვაჭრობის სისტემის (EU-ETS) რეფორმა. რეფორმის პროექტის თანახმად, ევროკავშირის უფასო ნახშირბადის ნებართვები სრულად გაუქმდება 2032 წელს და უფასო ნებართვების გაუქმება კიდევ უფრო გაზრდის მწარმოებლების ემისიების ხარჯებს.

არსებული ინფორმაციის თანახმად, CBAM თავდაპირველად გავრცელდება ცემენტზე, ფოლადზე, ალუმინზე, სასუქებზე, ელექტროენერგიასა და წყალბადზე. ამ პროდუქტების წარმოების პროცესი ნახშირბადის ინტენსიურია და ნახშირბადის გაჟონვის რისკი მაღალია, ხოლო მოგვიანებით ეტაპზე ის თანდათან გაფართოვდება სხვა ინდუსტრიებზე. CBAM საცდელ მუშაობას 2023 წლის 1 ოქტომბერს დაიწყებს, გარდამავალი პერიოდით 2025 წლის ბოლომდე. გადასახადი ოფიციალურად ამოქმედდება 2026 წლის 1 იანვარს. იმპორტიორებმა ყოველწლიურად უნდა დეკლარირონ წინა წელს ევროკავშირში იმპორტირებული საქონლის რაოდენობა და მათი დაფარული სათბურის გაზები, შემდეგ კი შეიძენენ CBAM სერტიფიკატების შესაბამის რაოდენობას. სერტიფიკატების ფასი გამოითვლება EU ETS-ის ნებართვების საშუალო ყოველკვირეული აუქციონის ფასის საფუძველზე, რომელიც გამოხატულია ევრო/ტონა CO2 ემისიებში. 2026-2034 წლებში EU ETS-ის ფარგლებში უფასო კვოტების თანდათანობითი გაუქმება CBAM-ის პარალელურად მოხდება.

საერთო ჯამში, ნახშირბადის ტარიფები მნიშვნელოვნად ამცირებს გარე ექსპორტის საწარმოების კონკურენტუნარიანობას და წარმოადგენს სავაჭრო ბარიერის ახალ ტიპს, რაც მრავალ გავლენას მოახდენს ჩემს ქვეყანაზე.

პირველ რიგში, ჩემი ქვეყანა ევროკავშირის უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორია და სასაქონლო იმპორტის უმსხვილესი წყარო, ასევე ევროკავშირიდან იმპორტირებული ნახშირბადის ემისიების უმსხვილესი წყარო. ჩემი ქვეყნის ევროკავშირში ექსპორტირებული შუალედური პროდუქტების ნახშირბადის ემისიების 80% მოდის ლითონებზე, ქიმიკატებსა და არამეტალურ მინერალებზე, რომლებიც ევროკავშირის ნახშირბადის ბაზრის მაღალი გაჟონვის რისკის სექტორებს მიეკუთვნება. ნახშირბადის სასაზღვრო რეგულაციაში ჩართვის შემდეგ, ეს უზარმაზარ გავლენას მოახდენს ექსპორტზე; მის გავლენასთან დაკავშირებით უამრავი კვლევითი სამუშაო ჩატარდა. სხვადასხვა მონაცემებისა და ვარაუდების შემთხვევაში (როგორიცაა იმპორტირებული პროდუქტების ემისიების მოცულობა, ნახშირბადის ემისიების ინტენსივობა და მასთან დაკავშირებული პროდუქტების ნახშირბადის ფასი), დასკვნები საკმაოდ განსხვავებული იქნება. ზოგადად ითვლება, რომ ჩინეთის ევროპაში მთლიანი ექსპორტის 5-7%-ზე იმოქმედებს და CBAM სექტორის ექსპორტი ევროპაში 11-13%-ით შემცირდება; ევროპაში ექსპორტის ღირებულება წელიწადში დაახლოებით 100-300 მილიონი აშშ დოლარით გაიზრდება, რაც CBAM-ით დაფარული პროდუქტების ევროპაში ექსპორტს 1.6-4.8%-ს შეადგენს.

ამავდროულად, ჩვენ ასევე უნდა დავინახოთ ევროკავშირის „ნახშირბადის ტარიფის“ პოლიტიკის დადებითი გავლენა ჩემი ქვეყნის ექსპორტის ინდუსტრიასა და ნახშირბადის ბაზრის მშენებლობაზე. რკინისა და ფოლადის ინდუსტრიის მაგალითის სახით, ჩემი ქვეყნის ნახშირბადის ემისიების დონეს ერთ ტონა ფოლადსა და ევროკავშირის დონეს შორის 1 ტონა სხვაობაა. ამ სხვაობის შესავსებად, ჩემი ქვეყნის რკინისა და ფოლადის საწარმოებმა უნდა შეიძინონ CBAM სერტიფიკატები. შეფასებით, CBAM მექანიზმი დაახლოებით 16 მილიარდი იუანის გავლენას მოახდენს ჩემი ქვეყნის ფოლადის ვაჭრობის მოცულობაზე, გაზრდის ტარიფებს დაახლოებით 2.6 მილიარდი იუანით, გაზრდის ხარჯებს დაახლოებით 650 იუანით ერთ ტონა ფოლადზე და საგადასახადო ტვირთის განაკვეთი დაახლოებით 11%-ით გაიზრდება. ეს უდავოდ გაზრდის ექსპორტის ზეწოლას ჩემი ქვეყნის რკინისა და ფოლადის საწარმოებზე და ხელს შეუწყობს მათ ტრანსფორმაციას დაბალნახშირბადიან განვითარებაზე.

მეორე მხრივ, ჩემი ქვეყნის ნახშირბადის ბაზრის მშენებლობა ჯერ კიდევ საწყის ეტაპზეა და ჩვენ ჯერ კიდევ ვეძებთ გზებს, რათა ნახშირბადის გამონაბოლქვის ღირებულება ნახშირბადის ბაზრის მეშვეობით ასახოს. ნახშირბადის მიმდინარე ფასების დონე სრულად ვერ ასახავს ადგილობრივი საწარმოების ფასების დონეს და ჯერ კიდევ არსებობს ზოგიერთი არაფასობრივი ფაქტორი. ამიტომ, „ნახშირბადის ტარიფის“ პოლიტიკის შემუშავების პროცესში, ჩემმა ქვეყანამ უნდა გააძლიეროს კომუნიკაცია ევროკავშირთან და გონივრულად გაითვალისწინოს ამ ხარჯების ფაქტორების გამოვლინება. ეს უზრუნველყოფს, რომ ჩემი ქვეყნის ინდუსტრიები უკეთ გაუმკლავდებიან „ნახშირბადის ტარიფების“ წინაშე არსებულ გამოწვევებს და ამავდროულად ხელს შეუწყობს ჩემი ქვეყნის ნახშირბადის ბაზრის მშენებლობის სტაბილურ განვითარებას.

ამიტომ, ჩვენი ქვეყნისთვის ეს როგორც შესაძლებლობა, ასევე გამოწვევაა. ადგილობრივმა საწარმოებმა რისკების წინაშე უნდა დადგნენ, ხოლო ტრადიციულმა ინდუსტრიებმა ზემოქმედების აღმოსაფხვრელად „ხარისხის გაუმჯობესებასა და ნახშირბადის შემცირებაზე“ უნდა დაეყრდნონ. ამავდროულად, ჩემი ქვეყნის სუფთა ტექნოლოგიების ინდუსტრიამ შესაძლოა „მწვანე შესაძლებლობები“ შექმნას. მოსალოდნელია, რომ CBAM წაახალისებს ჩინეთში ახალი ენერგეტიკული ინდუსტრიების, როგორიცაა ფოტოელექტრული სისტემების, ექსპორტს, ისეთი ფაქტორების გათვალისწინებით, როგორიცაა ევროპაში ახალი ენერგეტიკული ინდუსტრიების ლოკალიზებული წარმოების ხელშეწყობა, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ჩინური კომპანიების მოთხოვნის ზრდა ევროპაში სუფთა ენერგიის ტექნოლოგიებში ინვესტიციების ჩადების მიმართულებით.