Dün Avrupa Birliği, Karbon Sınır Ayarlama Mekanizması (CBAM, karbon tarifesi) tasarısının metninin AB Resmi Gazetesi'nde resmen yayınlanacağını duyurdu. CBAM, Avrupa Birliği Resmi Gazetesi'nin yayınlanmasından sonraki gün, yani 17 Mayıs'ta yürürlüğe girecek! Bu, tam bugün AB karbon tarifesinin tüm prosedürlerden geçtiği ve resmen yürürlüğe girdiği anlamına geliyor!
Karbon vergisi nedir? Size kısa bir giriş yapayım!
CBAM, AB'nin "Fit for 55" emisyon azaltma planının temel parçalarından biridir. Plan, AB üye ülkelerinin karbon emisyonlarını 2030 yılına kadar 1990 seviyelerine göre %55 oranında azaltmayı amaçlamaktadır. Bu hedefe ulaşmak için AB, yenilenebilir enerjinin oranını genişletmek, AB karbon pazarını genişletmek, yakıtlı araç satışını durdurmak ve bir karbon sınır arabuluculuk mekanizması kurmak dahil olmak üzere toplam 12 yeni yasa tasarısı içeren bir dizi önlem benimsemiştir.
Bunu halk dilinde en basit şekilde özetlemek gerekirse; AB, üçüncü ülkelerden ithal ettiği yüksek karbon emisyonlu ürünlerden, ithal edilen ürünlerin karbon emisyonlarına göre ücret alıyor.
AB'nin karbon tarifeleri koymasının en doğrudan amacı "karbon sızıntısı" sorununu çözmektir. Bu, AB'nin iklim politikası çabalarının karşı karşıya olduğu bir sorundur. Bu, daha sıkı çevre düzenlemeleri nedeniyle AB şirketlerinin daha düşük üretim maliyetlerine sahip bölgelere kayması ve bunun sonucunda küresel ölçekte karbondioksit emisyonlarında bir azalma olmaması anlamına gelir. AB karbon sınır vergisi, sıkı karbon emisyon kontrolüne tabi olan AB içindeki üreticileri korumayı, dış emisyon azaltma hedefleri ve kontrol önlemleri gibi nispeten zayıf üreticilerin tarife maliyetlerini artırmayı ve "karbon sızıntısını" önlemek için AB içindeki işletmelerin daha düşük emisyon maliyetlerine sahip ülkelere geçmesini önlemeyi amaçlamaktadır.
Aynı zamanda, CBAM mekanizmasıyla işbirliği yapmak için Avrupa Birliği'nin karbon ticaret sisteminin (EU-ETS) reformu da eş zamanlı olarak başlatılacak. Taslak reform planına göre, AB'nin serbest karbon izinleri 2032'de tamamen geri çekilecek ve serbest izinlerin geri çekilmesi üreticilerin emisyon maliyetlerini daha da artıracak.
Mevcut bilgilere göre, CBAM başlangıçta çimento, çelik, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojene uygulanacak. Bu ürünlerin üretim süreci karbon yoğun ve karbon sızıntısı riski yüksek olup, ilerleyen aşamada kademeli olarak diğer endüstrilere de genişletilecek. CBAM, 2025 yılı sonuna kadar bir geçiş dönemiyle 1 Ekim 2023'te deneme operasyonuna başlayacak. Vergi resmi olarak 1 Ocak 2026'da başlatılacak. İthalatçılar, bir önceki yıl AB'ye ithal edilen mal sayısını ve bunların gizli sera gazlarını her yıl beyan edecek ve ardından karşılık gelen sayıda CBAM sertifikası satın alacaklar. Sertifikaların fiyatı, AB ETS izinlerinin ortalama haftalık açık artırma fiyatına göre hesaplanacak ve EUR/t CO2 emisyonu olarak ifade edilecek. 2026-2034 yılları arasında, AB ETS kapsamındaki ücretsiz kotaların aşamalı olarak kaldırılması CBAM ile paralel olarak gerçekleşecek.
Karbon tarifeleri genel olarak dış ihracat yapan işletmelerin rekabet gücünü önemli ölçüde azaltmaktadır ve ülkem üzerinde birçok etkisi olacak yeni bir tür ticaret engelidir.
Öncelikle, ülkem AB'nin en büyük ticaret ortağı ve emtia ithalatının en büyük kaynağı ve AB ithalatından kaynaklanan somut karbon emisyonlarının en büyük kaynağıdır. Ülkemin AB'ye ihraç ettiği ara ürünlerin karbon emisyonlarının %80'i, AB karbon piyasasının yüksek sızıntı riski sektörlerine ait metaller, kimyasallar ve metal olmayan minerallerden kaynaklanmaktadır. Karbon sınır düzenlemesine dahil edildiğinde, ihracat üzerinde büyük bir etkisi olacaktır; etkisi hakkında çok sayıda araştırma çalışması yapılmıştır. Farklı veriler ve varsayımlar (ithal edilen ürünlerin emisyon kapsamı, karbon emisyon yoğunluğu ve ilgili ürünlerin karbon fiyatı gibi) durumunda, sonuçlar oldukça farklı olacaktır. Genel olarak Çin'in Avrupa'ya yaptığı toplam ihracatın %5-7'sinin etkileneceği ve CBAM sektörünün Avrupa'ya yaptığı ihracatın %11-13 düşeceği düşünülmektedir; Avrupa'ya ihracatın maliyeti yılda yaklaşık 100-300 milyon dolar artacak, bu da CBAM kapsamındaki ürünlerin Avrupa'ya ihracatının %1,6-4,8'ini oluşturacaktır.
Ancak aynı zamanda, AB'nin "karbon tarifesi" politikasının ülkemin ihracat endüstrisi ve karbon piyasasının inşası üzerindeki olumlu etkisini de görmemiz gerekiyor. Örneğin demir-çelik endüstrisini ele alırsak, ülkemin ton çelik başına karbon emisyon seviyesi ile AB arasında 1 tonluk bir fark var. Bu emisyon farkını telafi etmek için ülkemin demir-çelik işletmelerinin CBAM sertifikaları satın alması gerekiyor. Tahminlere göre, CBAM mekanizmasının ülkemin çelik ticaret hacmi üzerinde yaklaşık 16 milyar yuan etkisi olacak, tarifeleri yaklaşık 2,6 milyar yuan artıracak, maliyetleri ton çelik başına yaklaşık 650 yuan artıracak ve vergi yük oranını yaklaşık %11 oranında artıracak. Bu, şüphesiz ülkemin demir-çelik işletmeleri üzerindeki ihracat baskısını artıracak ve düşük karbonlu kalkınmaya dönüşümlerini teşvik edecektir.
Öte yandan, ülkemin karbon piyasası inşası hala emekleme aşamasında ve karbon emisyonlarının maliyetini karbon piyasası aracılığıyla yansıtmanın yollarını hala araştırıyoruz. Mevcut karbon fiyat seviyesi, yerli işletmelerin fiyatlandırma seviyesini tam olarak yansıtamıyor ve hala bazı fiyatlandırma dışı faktörler var. Bu nedenle, ülkem "karbon tarifesi" politikasını formüle etme sürecinde AB ile iletişimi güçlendirmeli ve bu maliyet faktörlerinin tezahürünü makul bir şekilde değerlendirmelidir. Bu, ülkemin endüstrilerinin "karbon tarifeleri" karşısındaki zorluklarla daha iyi başa çıkabilmesini sağlayacak ve aynı zamanda ülkemin karbon piyasası inşasının istikrarlı gelişimini teşvik edecektir.
Bu nedenle, ülkemiz için bu hem bir fırsat hem de bir meydan okumadır. Yerel işletmelerin risklerle yüzleşmesi ve geleneksel endüstrilerin etkileri ortadan kaldırmak için "kalite iyileştirme ve karbon azaltımına" güvenmesi gerekir. Aynı zamanda, ülkemin temiz teknoloji endüstrisi "yeşil fırsatlar" getirebilir. CBAM'ın, Avrupa'nın yeni enerji endüstrilerinin yerelleştirilmiş üretimini teşvik etmesi gibi faktörleri hesaba katarak Çin'de fotovoltaik gibi yeni enerji endüstrilerinin ihracatını teşvik etmesi bekleniyor; bu, Çinli şirketlerin Avrupa'da temiz enerji teknolojilerine yatırım yapma talebindeki artışı yönlendirebilir.
Yayınlanma zamanı: 19-Mayıs-2023